A.F.A.M. Wetzer, 16 januari 2005
Markt 29
De Kleine Winst
"De kleine Winst". Heet al 160 jaar zo, eerder was er een tabakswinkel die ook zo heette. Hier woonde Jeroen Bosch. Het pand heette in 1462 Sint-Antonis en in de 17e eeuw De Roosekrans. Heeft nog een privé-stoep. Een bronzen plaquette met de tekst "Jeroen Bosch 1450-1516, bracht hier in 'De Roosekrans' zijn jeugdjaren door" werd in maart 1998 in de gevel aangebracht. Ze is gemaakt door het kunstenaarsechtpaar Jean en Marianne Bremers uit Helvoirt.
Kring Vrienden 's-Hertogenbosch
Achter de voorgevel
De jonge Jeroen
door Henny Molhuysen|
Het toeristisch seizoen is weer bijna afgelopen. Vele duizenden hebben 's-Hertogenbosch bezocht of zijn onder deskundige leiding de stad doorgetrokken. Op de Markt zagen zij het standbeeld van de meest beroemde Bosschenaar: Jeroen Bosch. Zij wezen ook een huis aan, waar de beroemde schilder geboren zou moeten zijn, achter de voorgevel van Markt 29. We weten niet, wanneer Jeroen van Aken (die zich later naar zijn geboortestad 'Bosch' noemde) precies geboren is. Omstreeks 1450, wordt door deskundigen altijd beweerd. Jan Mosmans schreef in zijn boek over de beroemde schilder dat diens vader 'Thonijs die maelre' omstreeks 1462 het bewuste pand aan de Markt kocht. Was dit wel dit pand? De heren Bossink en Hoekx van het Bossche stadsarchief onderzochten deze kwestie enige jaren geleden en kwamen tot dezelfde conclusie als Mosmans: het pand zou niet het geboortehuis geweest zijn van Jeroen Bosch, maar wel het pand waar hij als jongen van twaalf kwam te wonen. Op twaalf februari 1642 had Antonius van Aken het pand gekocht van Agnes Ketelers. Ene Pauwel Ketellers had ruim twintig jaar tevoren een jaarlijkse rente op het pand gevestigd ten behoeve van het Bossche Geefhuis. Dat hield in, dat de eigenaar/bewoner jaarlijks een bedrag, drie pond, aan het geefhuis moest betalen. In de archivalia van de Godshuizen, waartoe het Geefhuis is gaan behoren, zijn precies vanaf de vestiging van deze rente de eigenaren na te gaan. Inderdaad betaalt vanaf 1462 'Thonijs die maelre' (Anthonius de schilder) dit bedrag. Uit die tijd dateert een van de namen van het pand: 'Sint Anthonis'. Als we de renteleggers van het Geefhuis volgen, komen we telkens bij de nieuwe eigenaren. Zo woonden er ondermeer Jan 'die beeltsnijder' en de tingieter Wouter Goijarts. In de 17e eeuw woonde er een ander tingieter: Jan de Lepo. Drieëneenhalve eeuw werd er aan het Geefhuis betaald. In het begin van de 19e eeuw kocht de toenmalige eigenaar Nicolaas Guyens deze rente af: hij betaalde er 21 gulden voor. Nu zijn er andere bronnen aanwezig, zoals het kadaster en het bevolkingsregister, om de nieuwe eigenaren/bewoners van het pand te blijven volgen. En dat lukt. Ondermeer blijkt dan dat Alphons Diepenbrock, leraar aan het Bossche gymnasium, maar vooral bekend geworden als componist, precies honderd jaar geleden, tussen 1888 en 1894, in dit pand woonde. Niet van alle Bossche panden is een dergelijk historisch onderzoek gemakkelijk te doen. Aanvullende informatie van bijvoorbeeld een bouwhistoricus of archeoloog blijft nodig om te weten of er achter een 19e eeuwse gevel nog resten - bijvoorbeeld een kelder - aanwezig zijn daterend uit de vijftiende eeuw, toen Jeroen Bosch er woonde. Misschien vinden we ook restanten van rozenkransen, want het pand heeft toch niet voor niets in het begin van de 17e eeuw 'de Rozenkrans' geheten? Nu heeft het ook een naam: De Kleine Winst, en worden er religieuze artikelen en souvenirs verkocht. Al zal een idividuele toerist wellicht niet beseffen op welke historische plek hij zijn Bossche herinnering kocht. |
Brabants Dagblad, donderdag 9 september 1993
Bouwhistorie
'Inden Ryder' (1569)
Markt 29
|
Zoals bij Markt 31 en 33 is vermeld, behoorde dit huis oorspronkelijk tot een groot stenen huis op de hoek van de Hinthamerstraat. In de 15de eeuw is Markt 29 van het grote pand gescheiden. Het afgescheiden perceel was volgens de cijnsboeken 14 voet (= 4,03 m) breed, gelijk aan het huidige huis met inbegrip van één zijmuur. Waarschijnlijk bevond zich aan de rechterzijde een osendrup. De kelder, die voorzien is van een houten zoldering, kan nog uit deze bouwcampagne dateren. Tijdens de stadsbrand van 1463 bevond zich in het pand een schildersatelier, vermoedelijk dat van de vader van Jeroen Bosch. In het begin van de 16de eeuw worden Jan die Maelre, Goeswinus de Maelder en Jan Beeldsnyder als bezitters of huurders vermeld. Jeroen Bosch, waarvan beweerd wordt dat hij in dit huis ook zijn atelier had, wordt echter niet in de archiefstukken vermeld. Wèl wordt in 1511/12 'Meeus inde Maelgerie' genoemd, waaruit we mogen afleiden dat er meerdere ateliers in het pand gevestigd waren. In dat jaar worden ook de kannengieters Albert Ketheler, die we kennen als bezitter van het linker buurhuis 'Melanen', en vader en zoon Peeters vermeld. Gezien de aanwezigheid van slechts twee schouwen zal het pand niet als kannengieterij in gebruik geweest zijn. De kelder wordt verhuurd aan Hilleke de appelkoopster, die één schouw heeft. De kelder is nog aanwezig, maar kan helaas niet bezocht worden. Onder de straat bevond zich een straatkelder en een kelderingang. In 1621 wordt er toestemming vanuit Brussel verleend om een tweede kelderingang te maken met een 'leyve ende vuytsteck'. Deze uitbouw is te zien op de tekening van J. van Beerstraten uit circa 1660. Het pand heeft dan een houten gevel met een hoge pui en een ver uitkragende topgevel. | 400 |
Literatuur
ARB 289 f32v; CB 1520 f 39v; CB 1573 f 42v; Halsema-Kubes 1981; HT 1553; M 219; Z 1502/'3, 1506/'7, 1511/'12.
A. van Drunen, Bouwhistorisch onderzoek
Beschrijving
Publicatiedatum
Kelderplafond
Reconstructie De Kleine Winst rond 1500
3D van het pand op de Markt 29 in 's-Hertogenbosch
Reclametekst MEUBELPAPIER
Keldervloer met oud balkenplafond
Noordgevel, situatie november 2016, na instorting belendend hoekpand
Sleutelstuk 1, 1ste verdieping
Sleutelstuk 2, 1ste verdieping (origineel model)
Sleutelstuk 2, 1ste verdieping (model ontdaan van omringend balkwerk)
Sleutelstuk 3, 1ste verdieping
Hagemans
Schijn bedriegt
|
Waar nu de winkel 'De Kleine Winst' is gevestigd (Markt 29) stond volgens sommigen het geboorte huis van de schilder Jeroen Bosch. Archiefonderzoek heeft echter uitgewezen dat Jeroens vader, Anthonis van Aken, het pand pas in 1462 had aangekocht, geruime tijd na de geboorte van zijn zoon. In ieder geval was in het huis, "Sint Thoenis" geheten, wel het kunstenaarsatelier van de familie Van Aken gevestigd: Jeroens vader, zijn ooms en later zijn neven voerden hier talrijke opdrachten uit. | 173 |
Bossche Pracht 7 (2003) 173
Mosmans
Markt
Noyons, in modes219. "De Roosekrans" anno 1637. | 30 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Rijksmonument
Markt 29
InleidingHet winkel-woonhuis met een voorgevel uit 1875 in Eclectische bouwstijl heeft een oudere kern en kelder, die mogelijk tot de late Middeleeuwen teruggaan. Het is gelegen in een rij van winkel-woonhuizen aan de Markt in het centrum van de stad. Deze plek staat te boek als de geboorteplaats van Jeroen Bosch (1450-1516).OmschrijvingHet winkel-woonhuis op rechthoekige plattegrond is drie bouwlagen hoog en heeft een zadeldak. De winkelpui bestaat uit smalle houten puipilasters en hoge etalageruiten. Zij kent een licht geprofileerde hardstenen plint, ingelegd met marmer. In de rechter plint is ca. 1995 een bronzen herdenkingsplaquette geplaatst met de inscriptie:JEROEN BOSCH / 1450-1516 / BRACHT HIER IN / 'DE ROOSEKRANS' / ZIJN JEUGDJAREN DOOR. De eerste en tweede verdieping hebben een gepleisterde en geschilderde gevel. Op de eerste verdieping zijn twee licht getoogde vensters aangebracht met geprofileerde lijsten met kuif en uitspringende bovenhoeken. De vensters hebben T-ramen. Op de tweede verdieping zijn vergelijkbare vensters aangebracht, die evenwel iets lager zijn en zijn voorzien van openslaande ramen. In deze vensters zijn gedecoreerde ijzeren raamhekjes geplaatst. De gevel wordt afgesloten door een kroonlijst met consoles. Het dak is belegd met oud-Hollandse pannen. Uit het dak steekt een dakkapel met vierruits schuifraam. Voor de pui liggen kelderluiken. Kelder, muren en indeling van het pand dateren van ver vóór de bouw van de voorgevel. De kelder dateert mogelijk uit de vijftiende eeuw en bestaat uit een voorgedeelte met houten zoldering en een deur naar de straatzijde, en een achtergedeelte met tongewelf. In de voorkelder is een bakoven geplaatst, die vermoedelijk uit 1911 dateert maar mogelijk een oudere oorsprong heeft. De winkelinrichting dateert vermoedelijk uit 1875 en bestaat uit open houten kastenwanden en een houten toog. Het gestucte plafond kent een beschildering met bloemmotieven in Eclectische stijl. In het erachter gelegen magazijngedeelte is een afscheidingswand met glas-in-lood ramen en schuifdeuren geplaatst. Het achterhuis kent een vloer met polychrome en gepolijste cementtegels. De houten kapconstructie is mogelijk laat-Middeleeuws en heeft een gordingenkap met krommerspanten. WaarderingHet winkel-woonhuis is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een op het eind van de 19de eeuw verbouwd winkel-woonhuis met middeleeuwse kern. Het heeft architectuurhistorische waarde als representant van Eclectische bouwen. Het heeft bouwhistorische waarde vanwege de verschillende historische bouwperioden die het vertegenwoordigt. Het pand heeft ensemblewaarde vanwege de ligging aan de markt en in een rij van vergelijkbare winkel-woonhuizen. Het pand is gaaf behouden. |
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Artikelen
| 1968 |
J. Hoekx, H. BossinkOuderlijk huis van Jeroen Bosch (niet zijn geboortehuis)s.n. ('s-Hertogenbosch 1968) |
|
| 1992 |
A. van DrunenDe kelders op de hoek van de Markt en de Hinthamerstraat's-Hertogenbosch (1992) 34-35 |
|
| 1993 |
Henny MolhuysenAchter de voorgevel : De jonge Jeroen
Brabants Dagblad, donderdag 9 september 1993
|
|
| 2016 |
De Kleine Winst nu toch te koopDEN BOSCH. Er lijkt een doorbraak op komst bij de pogingen van de gemeente om het pand 'De Kleine Winst aan de Bossche Markt te kopen. Het gaat om het gebouw waar ooit het atelier van Jeroen Bosch was gevestigd. Jarenlang hielden de eigenaren Sophie en Henk Aalderink de boot af. „Maar nu sluit ik in het Jeroen Boschjaar verkoop niet uit”, aldus Henk Aalderink gisteren over het gebouw dat sinds de jaren dertig familiebezit is.
Marc Brink | Brabants Dagblad, dinsdag 5 april 2016 | 2
|
|
| 2016 |
De Kleine Winst kost zeven ton725.000 euro kosten koper. Dat willen B en W betalen voor ‘Jeroen Boschpand’ De Kleine Winst op de Bossche Markt. Daarvoor koopt het college wel een gebouw dat al decennia niet is onderhouden. Renovatiekosten: één miljoen.
Bart Gotink | Brabants Dagblad, vrijdag 5 augustus 2016 | Regio 1
|
|
| 2016 |
Twijfels over kopen Bosch-pandEnthousiasme overheerst, maar er zijn ook bedenkingen tegen het kopen van het Jeroen Bosch-pand.
Marc Brink | Brabants Dagblad, vrijdag 9 september 2016 | Regio 1
|
|
| 2016 |
RedactieGeen plan, dan is pand ’n lege hulsBrabants Dagblad, zaterdag 10 september 2016 | Regio 1 |
|
| 2016 |
RedactieStichting JB500 steunt Bosch HuisBrabants Dagblad, maandag 3 oktober 2016 | Regio 1 |
|
| 2016 |
Het laatste beeldje is wegDe Kleine Winst, de enige souvenirshop in zijn soort in Den Bosch, sluit na ‘ongeveer’ 111 jaar. „Vanuit de hele wereld kwamen ze hiernaartoe.”
Bart Gotink | Brabants Dagblad, zaterdag 5 november 2016 | Regio 4
|
|
| 2016 |
Aan de slag met Kleine WinstIn de voormalige souvenirwinkel wordt eerst een uitgebreid bouwhistorisch onderzoek gedaan.
Marc Brink | Brabants Dagblad, dinsdag 6 december 2016 | Regio 2
|
|
| 2016 |
Gezocht: uitbater ‘Boschpand’Een adoratieplek voor Jeroen Bosch op de Markt. Dát moet De Kleine Winst worden. Maar wie gaat deze toko runnen?
Jos van de Ven | Brabants Dagblad, zaterdag 24 december 2016 | Regio 4
|
|
| 2017 |
Marc Brink'Jheronimus-winkel in De Kleine Winst'
Brabants Dagblad, woensdag 25 januari 2017 | Regio 2
|
|
| 2017 |
De Kleine Winst staat vol met Bosch-hebbedingetjesDe souvenirs keren terug in De Kleine Winst, al is het niet duide- lijk voor hoelang. Maar zolang er geen definitieve bestemming is voor het pand op de Markt mag Jheronimus Forever Yours daar Jeroen Boschspullen verkopen.
Bart Gotink | Brabants Dagblad, donderdag 30 maart 2017 | Regio 5
|
|
| 2017 |
De Kleine WinstOnlangs heeft de gemeente 's-Hertogenbosch het pand De Kleine Winst aan de Markt gekocht. Het is het pand, waarin Jheronimus Bosch (Joen van Aken) zijn jeugd heeft doorgebracht en waar hij het schildersvak leerde, waarschijnlijk van zijn vader.
Nik de Vries, Bossche Kringen 3 (2017) 9-11
|
|
| 2017 |
Nieuw leven voor atelier Jeroen BoschDe Kleine Winst moet een plek wordenwaar bezoekers ‘met de nieuwste technieken’ kunnen kennismaken met het atelier van Jeroen Bosch. Dat is althans het voorstel van B en W.
Bart Gotink | Brabants Dagblad, maandag 17 juli 2017 | Regio 1
|
|
| 2019 |
De Kleine Winst is straks Huis van BoschNa een volledige restauratie wordt het pand De Kleine Winst aan de Bossche Markt nieuw leven in geblazen. Het pand waar Jeroen Bosch een poosje heeft gewoond en zou hebben geschilderd wordt eind 2021 geopend als Huis van Bosch.
Marc Brink | Brabants Dagblad, vrijdag 31 mei 2019 | Regio 1
|
|
| 2019 |
Restauratie Boschhuis in de cijfersNatuurlijk gaat de restauratie van het Jeroen Boschpand De Kleine Winst op de Bossche Markt meer geld kosten dan gedacht. Die waarschuwing gaf wethouder Mike van der Geld alvast aan de politiek. Hoeveel meer dan de in 2017 geschatte één miljoen euro is (nog) niet te zeggen. Daar is weer de 130.000 euro voor nodig die de gemeenteraad beschikbaar moet stellen voor een onderzoek naar de bouwhistorische restauratie.
Jos van de Ven | Brabants Dagblad, dinsdag 18 juni 2019 | Regio 2
|
|
| 2019 |
Nik de VriesBosch krijgt zijn huis terugBossche Kringen 4 (2019) 30-32 |
|
| 2020 |
Restauratie huis Jeroen Bosch start in oktoberDEN BOSCH - De restauratie van het pand De Kleine Winst aan de Markt 29 in Den Bosch waar Jeroen Bosch heeft gewoond en zou hebben geschilderd, start in oktober. De aanbesteding voor een aannemer loopt. Medewerkers van Verlaan & Bouwstra architecten hebben gewerkt aan het ontwerp.
Redactie | Brabants Dagblad, donderdag 9 juli 2020 | Regio 3
|
|
| 2021 |
Nik de VriesHuis van Bosch in de steigers
Bossche Kringen 1 (2021) 13
|
|
| 2022 |
Nik de VriesOpening Huis van Bosch
Bossche Kringen 2 (2012) 25
|
|
| 2022 |
Peter de Bruijn'Dichter bij Jheronimus Bosch kun je niet komen'
Brabants Dagblad, zaterdag 12 maart 2022 | Regio 3
|
Adresboeken
Markt 29
M 219
Groote Markt A 66 (????)
| 1801 | N. Guijens bron |
| 1822 | Nicolas Guyens (mandenmaker) bron |
Markt A 15 (????)
| 1865 | H. Jonkers (mr. broodbakker) - H. Mooij (1e luitenant administrateur van kleeding) |
| 1875 | H. Heijen van Leent (winkelier in galanterien) - N. Kuilenberg (2e luit.-ingenieur) |
Markt A 15 (1880)
| 1881 | H. Heijnen van Leent (winkelier in galanterien) |
| 1901 | H. van Berkel (broodbakker) |
| 1908 | Jos.J.A. van Liemt - B.W. Mensing (luit. kolonel plaats.command.) - Firma J. Noyons (in damesartikelen) |
Markt 29 (1909)
| 1910 | J.J.A. van Liemt - Firma J. Noyons (damesartikelen) - A. Pol (2e luit. der infant.) |
| 1928 | N. van Riel |
| 1943 | J. ten Dam (onderwijzeres) - W.Fr. ten Dam (onderwijzeres) |
Afbeeldingen
-
10 mei 1988
-
2019
-
16 januari 2005
Bossche Encyclopedie |